امسال این جشنواره به شکل رقابتی برگزار شد و توانست نظرهای مثبت زیادی را از این بابت به سمت خودش جلب کند. با این حال کارهای اجرا شده در جشنواره جز چند کار، آنچنان که باید نتوانستند قابلیت‌های نمایش عروسکی را به نمایش بگذارند. حال باید منتظر ماند که طبق قول مسئولان جشنواره، نمایش‌های برگزیده به صحنه بیایند تا دل دوستداران نمایش‌های عروسکی از دیدن این کارها گرم شود.
آزاده انصاری، کارگردان و نمایشنامه‌نویس عروسکی که امسال با نمایش «ماکاندو» در دوازدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران- مبارک شرکت کرده است نظر مثبتی با رقابتی شدن جشنواره دارد:«سال‌ها پیش، این موضوع را مطرح می‌کردیم و هر بار بنا به دلایلی این موضوع شکل نمی‌گرفت. البته در آن زمان هم از 4یا 5 گروه تقدیر می‌شد. این نوع انتخاب شک و شبهه‌هایی را به وجود می‌آورد که چه کسانی و با چه معیاری کارها را انتخاب کرده‌اند.»
زهرا صبری که با نمایش«زمین و چرخ» در جشنواره شرکت کرده است هم از موافقان رقابتی شدن جشنواره است:«اگر به رقابتی شدن جشنواره با دیدی مثبت نگاه شود، می‌توان رقابتی شدن جشنواره را مثبت ارزیابی کرد. اگر با دید منفی نگاه شود، طبیعتاً می‌توان نکات منفی زیادی در آن پیدا کرد.»این کارگردان که در دوره‌های مختلف جشنواره عروسکی با نمایش‌های «طوطی پر»، «هشت لحظه»، «دختر انار»، «چرا» و «صندوق جادو» شرکت داشته است و امسال نمایش او جایزه ویژه بخش بین‌الملل را گرفته ، معتقد است که رقابتی شدن جشنواره تلاش بیشتری را در بین هنرمندان ایجاد می‌کند: «اینکه کارم مورد ارزیابی قرار بگیرد یا نگیرد به‌شخصه برایم اهمیتی ندارد؛ داوران من، تماشاگران کارم هستند.
با این حال رقابتی بودن جشنواره برایم جالب است. در گذشته تمام کارها تشویق می‌شدند، اما با این روش کارهای برتر انتخاب می‌شوند. نکته‌ای که نباید فراموش شود این است که جایزه و رقابتی بودن جشنواره نباید تنها انگیزه کار کردن باشد.» با اینکه رقابتی شدن جشنواره نظرات مثبتی را به همراه داشته اما برخی از کارگردان‌ها برپایی جشنواره را به روال قبل بیشتر می‌پسندند.
رجبعلی فلاح، کارگردان نمایش «عروس باران» که کارش شایسته قرارداد برای اجرای عمومی شناخته شده است و جایزه کارگردانی و طراحی و ساخت عروسک را در بخش میدانی برده است، ترجیح می‌دهد که جشنواره به شکل غیررقابتی برگزار شود:«رقابتی شدن جشنواره انگیزه‌های زیادی را در بین هنرمندان ایجاد می‌کند، اما معایبی هم دارد. استرسی که رقابتی شدن جشنواره به‌دنبال دارد باعث می‌شود که بخش تبادل اطلاعات و تجربه‌ها بین هنرمندان فراموش شود.»
سیامک بانیانی، امسال با نمایش «سوسکه پری» در بخش میدانی جشنواره شرکت کرده است و رتبه اول کارگردانی و نمایش برگزیده را کسب کرده است. او هم از موافقان رقابتی شدن جشنواره است:«رقابتی شدن جشنواره باعث می‌شود که گروه‌ها سطح کیفی کارهایشان را بالا ببرند تا بتوانند در رقابت با کارهای خارجی قرار بگیرند.»
افت، هرگز
در جشنواره امسال نمایش «ماکاندو» جایزه ویژه بین‌المللی را گرفت. سال‌ها قبل هم از نمایش‌های«ماه پیشونی»، «تنها‌ترین زیبای مرده» و «اپیزودهای مرگبار» در جشنواره عروسکی تقدیر شده بود، با این حال به نظر انصاری کارگردان این نمایش، حضور داوران بین‌المللی و ارزیابی کارهای ایرانی توسط هنرمندان کشورهای دیگر اتفاق خوبی برای نمایش عروسکی کشورمان است:« این کار باعث شده که آنها با کار ما آشنا بشوند.
هرچند که این رقابت عادلانه نیست. دلیل آن هم ساده است؛ تئاتر ایران با تئاتر دنیا متفاوت است. در اینجا ما با عجله کار می‌کنیم تا به جشنواره برسیم در حالی‌که کارهای خارجی آماده است و در چند جشنواره شرکت کرده‌اند و در چند اجرای عمومی نمایش‌شان به محک گذاشته شده است.» انصاری تلاش هنرمندان عروسکی را فعالیتی برای تثبیت هنر و ارزش این رشته می‌داند:« به این ترتیب به مسئولان عروسکی ایران ثابت می‌کنیم که کارهای ایرانی قابل مقایسه با کارهای خارجی است و حتی برخی کارها برتر از کارهای خارجی است.»
صبری نمایش‌های زیادی در جشنواره امسال به‌دلیل درگیری اجرای نمایشش ندیده است، اما با دیدن این چند کار از رشد نمایش عروسکی ناامید نیست:«همه زحمت کشیده بودند و تلاش کرده بودند، اما می‌دانیم که جا برای کارهای بهترنیز هست. بهتر است که به کم قانع نباشیم و به عالی قانع باشیم.» به‌نظر آزاده انصاری هم کارهای ایرانی شرکت‌کننده در جشنواره امسال نسبت به کارهای دوره‌های قبلی افت نکرده است:«به‌نظرم کارها امسال افت نکرده، اما خیلی هم رشد نکرده است. دلیل آن هم روشن است، زمانی ما می‌توانیم رشد کنیم که تولید مستمر داشته باشیم و مخاطب با ما در تماس باشد. بتوانیم در اجرا، آزمون و خطا کنیم. اما زمانی که این اتفاق هر دوسال یکبار می‌افتد طبیعی است که در برخی از نمایش‌ها و یا در برخی‌کارهای کارگردان‌های ایرانی افت دیده شود.»
بانیانی سطح کیفی کارها را بالا ارزیابی می‌کند، اما مشکلاتی را که بر سر راه نمایش عروسکی وجود دارد، مانع رشد نمایش عروسکی می‌داند:« با توجه به امکانات محدودی که داریم، طبیعتا مشکلاتی برای گروه‌ها ایجاد شده بود. اما با تمام این احوال کارهای خوبی در جشنواره شاهد بودیم و حضور چند کار درجه 2 یا 3 خارجی و ایرانی در سایه کارهای قوی کم رنگ شده بود.»
کارهای خارجی که در جشنواره امسال روی صحنه رفت، در مقایسه با کارهای شرکت‌کنند‌گان سال قبل نتوانست انتظار مخاطبان را برآورده کند. صبری کارهای زیادی ندیده است:«از کارهای خارجی انتظار بیشتری داریم. ما مشکلات را می‌دانیم که چگونه کارها به دلایل مختلف انصراف می‌دهند و می‌دانیم که مرکز هنرهای نمایشی از ماه‌ها پیش تلاش کرده، اما سطح توقع ما بالاست.»
نه خیلی کم، نه خیلی زیاد
نمایش «ماکاندو» به کارگردانی انصاری جزو 8نمایش عروسکی است که توسط مرکز هنرهای نمایشی در سال گذشته برای اکران آماده شده بود، به همین دلیل بودجه‌ای که به این کار اختصاص داده شد به نسبت کارهای دیگر کمتر بود:«به‌دلیل اینکه این کار آماده بود، مبلغ یک میلیون تومان به کار اختصاص داده شد. برای کارهای دیگر تا سقف 3میلیون تومان بودجه در نظر گرفته شد که به‌نظرم برای شروع کار، شاید این مبلغ منطقی نباشد اما مبلغ کمی هم نبوده است.
اما به‌نظرم انتظاری که برای پرداخت قسط‌ها بود بچه‌ها را اذیت کرد.»بانیانی در بخش میدانی شرکت کرده است و به‌نظر او بودجه‌ای که در اختیار گروه قرار گرفته مناسب نبوده است: «با توجه به اینکه نمایش ما کم شخصیت بود، میزان بودجه برای ما خیلی مناسب نبود اما کار ما را راه انداخت. طبیعی است که حمایت بیشتر از کارها باعث می‌شود که کیفیت کارها بهتر شود.»فلاح بودجه را جوابگوی تمام نیازهای گروه نمی‌داند. به گفته این کارگردان، امکاناتی که هلال احمر در اختیار گروه گذاشته بسیار به آنها در اجرای نمایش کمک کرده است.
تجربه برای سال بعد
اگر هر سال انتخاب دبیر به 9ماه قبل از شروع جشنواره موکول می‌شد، امسال برخلاف سال‌های گذشته، در اختتامیه نام دبیر جشنواره 2 سال آینده مشخص شد. به عبارت دیگر دبیری رحمت‌الله محرابی برای جشنواره بعدی تمدید شد. انصاری این موضوع را حل مشکل شتاب‌زدگی می‌داند:«با توجه به تجربیاتی که دبیر امسال در این جشنواره کسب کرد و با مشکلات و مسائل گروه‌ها آشنا شد، باید منتظر بود که جشنواره آتی بهتر از امسال برگزار شود.»فلاح هم از معرفی زودهنگام دبیر جشنواره استقبال می‌کند:«دبیر امسال از خانواده تئاتر است.
با توجه به تجربیات امسال او و اشراف او به مسائل تئاتری مطمئنا جشنواره 2سال دیگر پربارتر خواهد شد.»صبری عملکرد دبیر جشنواره امسال را مثبت ارزیابی می‌کند و معرفی زودهنگام دبیر جشنواره 2 سال آینده را مؤثر بر رشد نمایش عروسکی می‌داند:« این اتفاق مانند این است که قرار است به جایی بروید و آدرس آنجا را دارید. در این صورت می‌توانید به خوبی به مقصد برسید. با معرفی دبیر جشنواره 2 سال آینده از الان بهتر می‌توان برای آینده برنامه‌ریزی کرد.»
آینده روشن
«امیدوارم که این اتفاق بیفتد. البته اجرای عمومی، به‌عنوان جایزه منطقی نیست. ما همچنان تلاش می‌کنیم که کارها به اجرا برسد تا نمایش عروسکی دیده بشود. اگر مسئولان در بیانیه‌هایشان از فرهنگ‌سازی نمایش عروسکی می‌گویند، قاعدتا این نمایش‌ها باید به اجرا برسند. امیدوارم که امکانات اجرا برای تمام نمایش‌ها مهیا شود و مسئله بودجه و سالن هم برطرف شود تا امسال شاهد چندین اجرای عروسکی باشیم.»
این صحبت‌ها اگرچه از دهان آزاده انصاری شنیده می‌شود اما در حقیقت درد دل تمام هنرمندان عروسکی است. زهرا صبری که نمایش «زمین و چرخ» را در مهرماه در مجموعه تئاتر شهر به اجرا برد هم از موافقان اجرای عمومی نمایش عروسکی است:«نباید فراموش کرد که پارسال سال خوبی برای تئاتر نبود، سالن درست‌وحسابی برای تئاتر نداشتیم. ما امروز تمام امیدمان به فردای نزدیک است.»
